Anız yakma, hasat edildikten sonra ekinlerin toprakta kalan kök ve saplarının kasıtlı olarak yakılmasına verilen isimdir. Mısır (%43), pirinç (%24), buğday (%23) ve şeker kamışı (%5) artıkları dünyada kütle açısından başlıca yakılan anızı oluşturmaktadır.

Nedenleri

  Avustralya'nın Victoria eyaletinde anız yakımı

Anızın yakılmasının başlıca nedenleri arasında; bitkilerin kök ve saplarının Karbon/Azot oranı diğer organik maddelere göre yüksek olması, bunun sonucunda da doğada daha geç ayrışması ve kültür bitkilerine zararı dokunacak zararlı canlılara durak ve besin kaynağı görevi görmesidir. Anız yakımından sonra tarlanın hemen yeni ürün ekimi için hazır olması, çiftçilerin anız yakımına karşı alet ve alternatiflere erişiminin bulunmaması ve çevrenin sahip olduğu kültür, gelenekler ve diğer sosyopsikolojk faktörler anız yakımı için diğer nedenleri oluşturmaktadır.

Nedenler bölgeden bölgeye değişkenlik göstermektedir. Örneğin Rusya'da 1990'lardan itibaren anız yakmanın artış göstermesi, ülkenin hayvancılık endüstrisinin çökmesi sonucunda hayvan yemi olarak da kullanılabilen anızın ekonomik değerini kaybetmesi sonucunda meydana gelmiştir.

Çiftçilerin anız yakmaya karar vermesi, çiftçinin anız yakarak elde edebileceği kısa süreli verimlilik artışını tercih etmesine ve anız yakmanın çevre ve insan sağlığında yol açtığı olumsuz etkilerin bilinmemesi veya görmezden gelinmesine bağlanmaktadır.

Etkileri

  Delhi'de günlük hava kirliliği miktarı ve anız yakmanın ilişkisini gösteren grafik

Anız yakma pek çok ülkede orman yangınlarının önemli bir sebebidir. İşlem ayrıca Hindistan'daki hava kirliliğinin önemli bir sebebi olarak tanımlanmıştır. Anız yakımı sonucunda karbondioksit, karbonmonoksit, azot oksitler (NOx), kükürt oksitler (SOx) ve metan gibi gazların yanı sıra insan sağlığına zararlı olarak tanımlanan PM10 ve PM2.5 sınıflarına ait partikül madde salınımı gerçekleşir.

Anız yakımının başlıca zirai zararları ise; yakım sırasında sıcaklığı aşırı derecede artan topraktaki fotosentez, ayrışım vb. olayları gerçekleştiren yararlı canlıların ölmesi ve bu nedenle toprak veriminin düşmesidir. Anız yakmanın verimlilik açısından yarar-zarar dengesi bölgeye göre değişkenlik göstermektedir.

Coğrafi dağılım

Çin, Hindistan, Amerika Birleşik Devletleri, Brezilya, Endonezya ve Rusya tüm alan açısından en çok anız yakan ülkeleri oluşturur. Buna karşın hasat edilen hektar başına bakıldığında Sahraaltı Afrika işlemin en yoğun meydana geldiği bölge konumuna gelmektedir. Bu bölge aynı zamanda anız yakmanın en hızlı popülerlik kazandığı yeri oluşturur. Tüm alana bakıldığında en çok anız yakan 20 ülke içerisinde hektar başına en çok yakımı Meksika ve Tanzanya yapmaktadır. Brezilya, Endonezya, Tayland ve Çin'de işlemin son yıllarda hızlı bir şekilde arttığı rapor edilmiştir.

Yasal durum

  Kuzey Hindistan'da anız yakımını ve yol açtığı duman ve hava kirliliğinin yayılmasını gösteren uydu resmi[5]

Birleşik Krallık anız yakımını yasaklamıştır. Çin ve Hindistan'da da yasak olmasına rağmen yaygın bir işlemdir. Avustralya teşvik etmemekle birlikte anız yakımına yasak getirmemekte olup, çeşitli durumlar için belli koşullar altında yakmaya izin vermekte ve işlemi önermektedir. Ülke çiftçilere anız yakarken tarlayı sırtlara ayırmalarını ve yakılacak alan etrafına ateşin sıçramaması için 3 metrelik bir boşluk oluşturmalarını önermektedir.Türkiye'de anız yakma 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu ile yasaklanmıştır, ancak yasaklara rağmen devam etmektedir. 2020'de anız yaktığı tespit edilen çiftçilere toplamda 1,3 milyon Türk lirasını aşkın ceza (dekar başına 73 lira 68 kuruş) uygulanmıştır.

Önleme ve alternatifler

Anızın tutuşturulmadan toprağa karıştırılması, biyoyakıt üretiminde biyokütle olarak kullanılması, enerji santrallerinde yakılması veya kereste ve kağıt endüstrilerine dahil edilmesi yakmaya karşı önerilen alternatiflerdir.Toprak işlemesiz tarım da anız yakmaya karşı önerilen bir metodu oluşturmaktadır. Anız yakmayan çiftçilere vergi yardımı ve çiftçilerin bilinçlendirilmesi anız yakmanın önlenmesi için öne sürülmüş eylemlerdir.

 

Kaynak : https://tr.wikipedia.org/